Học viện Quân y (HVQY) tiền thân là Trường Quân y sỹ Việt Nam là một trong những nhà trường đầu tiên của hệ thống nhà trường quân đội. Ra đời trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, vượt qua bao khó khăn, thiếu thốn, ngay từ khóa đào tạo quân y sỹ đầu tiên, trường đã thực hiện phương châm giáo dục “Nhà trường gắn liền với đơn vị và chiến trường”, vừa xây dựng trường lớp, vừa đào tạo, vừa chiến đấu.
Hàng nghìn cán bộ, chiến sĩ quân y đã lên đường phục vụ khắp các chiến trường, hết lòng vì thương, bệnh binh, dũng cảm, tận tụy trong công việc, giành lại sự sống, phục hồi sức khỏe, sức chiến đấu cho hàng vạn cán bộ, chiến sĩ, góp phần vào thắng lợi của các chiến dịch. Đây cũng là một trong những nét tiêu biểu của HVQY bởi trong hai cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ, học viện quân y đã lập nhiều thành tích xuất sắc trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu. Bệnh viện 103, Viện bỏng quốc gia Lê Hữu Trác, Trường Trung cấp Quân y 1…cùng nhiều thầy thuốc, bác sĩ tiêu biểu của học viện đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân. Năm 2005, học viện được Đảng, Nhà nước phong tặng danh hiệu anh hùng thời kỳ đổi mới và năm 2010, tiếp tục được phong tặng danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Nhiều lần đến HVQY, tôi đã được nghe Thiếu tướng, GS, TS Nguyễn Tiến Bình, Giám đốc và Thiếu tướng, Bác sĩ Vũ Đăng Khiên, Chính ủy Học viện tự hào gợi lại những trang sử vàng của bao lớp cán bộ, học viên, nhân viên học viện. Trong những năm kháng chiến hào hùng ấy, nhu cầu cán bộ quân y phục vụ chiến trường miền Nam ngày càng cao cả về số lượng và trình độ chuyên môn. Theo đúng phương châm “Bám sát chiến trường”, từ các lớp bác sĩ, y sĩ cao cấp đến y tá sơ cấp của học viện lần lượt xung trận. Các chiến dịch, trận đánh lớn như Vạn Tường, Bình Giã, Đồng Xoài, Khe Sanh đến các chiến dịch: Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1968, Quảng Trị 1972, chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử… đều có sự tham gia trực tiếp của những thầy thuốc quân y ra trận từ mái trường này. Các đội điều trị của học viện xung trận đã sát cánh cùng quân y mặt trận bám sát đội hình tiến công, kịp thời cứu chữa thương binh, trả nhanh một phần không nhỏ thương binh trở lại đơn vị chiến đấu. Trong khói lửa bom đạn, người thầy thuốc chiến sĩ-nhà khoa học y học quân sự đã hoàn thành gần một nghìn đề tài nghiên cứu khoa học, góp phần quan trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo, điều trị. Trong đó nổi bật là những đề tài thuộc về các lĩnh vực xử lý vết thương do hỏa khí, phòng chống sốt rét, điều trị bệnh nhân bỏng, nghiên cứu về tiêu hao nặng lượng, sức bền của bộ đội, phòng chống vũ khí hóa học… được sử dụng rộng rãi trong các cơ sở điều trị trong và ngoài quân đội. Thành công nổi bật trong nghiên cứu khoa học giai đoạn này là phương pháp sử dụng da ếch để chữa vết thương bỏng và thuốc phòng chống sốt rét, hộp tiêu độc cá nhân cấp cho bộ đội…
Trong chiến tranh, điều kiện muôn vàn khó khăn, nhưng trên cả ba lĩnh vực: Đào tạo, nghiên cứu khoa học và điều trị, HVQY đều hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ Nhà nước, Quân đội giao. Trong điều kiện đất nước hòa bình, đổi mới, ngày càng phát triển, HVQY càng khẳng định uy tín, vị thế của một trong những trung tâm y học hàng đầu của nước nhà. Với một đội ngũ cán bộ, giảng viên, nhân viên chuyên môn kỹ thuật dồi dào tiềm năng, HVQY đã có những đóng góp tích cực, tiêu biểu cho y học nước nhà. Hơn 5.400 đề tài khoa học với khả năng ứng dụng thực tiễn cao là niềm tự hào chân chính của HVQY. Nhiều tinh hoa của y học cổ truyền, nhiều kỹ thuật hiện đại, kỹ thuật tiên tiến của y học thế giới như ghép thận, ghép gan, thụ tinh trong ống nghiệm, nuôi cấy tinh tử, sinh khối tế bào, nuôi cấy tế bào gốc, kỹ thuật can thiệp mạch, kỹ thuật nội soi… là kết quả của niềm say mê khoa học, quyết tâm cao trong sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ sức khỏe bộ đội và nhân dân của các thầy thuốc chiến sĩ. Công sức đóng góp của HVQY đã góp phần đưa nền y học nước nhà có được những bước phát triển vượt bậc. Đó là cơ sở để Đảng, Nhà nước trao tặng HVQY các phần thưởng cao quý: Huân chương Hồ Chí Minh (năm 1999), Huân chương Sao Vàng (năm 2008), 2 công trình khoa học được tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và 3 công trình được cấp bằng độc quyền sáng chế…
Truyền thống như dòng sữa mẹ nuôi dưỡng, nhân lên sức mạnh cho cả một tập thể với nhiều thế hệ luôn tận tụy với thương binh, bệnh binh, người bệnh, với bộ đội và nhân dân. Các thế hệ hôm nay và mai sau của HVQY luôn tự hào và quyết tâm tiếp bước xứng đáng, viết tiếp những trang sử vẻ vang trong sự nghiệp bảo vệ, chăm sóc sức khỏe bộ đội và nhân dân…
Bài và ảnh: Ngô Anh Thu